Past retreats

คอลัมน์ "ธรรมะเพื่อความพ้นทุกข์"
“ถ้าปัญญาแก่กล้าขึ้นมา ดูแค่นี้ไม่สะใจ เราก็ขึ้นไปสู่ธัมมานุปัสสนา มีทั้งรูปธรรมทั้งนามธรรม แล้วไม่ใช่เห็นแต่ตัวรูปธรรมนามธรรม แต่ ห็น ถึง กระบวนการทำงานของรูป ธรรมนามธรรมอันนั้นด้วย เช่น ดูนิวรณ์ที่เกิดขึ้นในใจ ให้รู้เลยว่านิวรณ์เกิดจากอะไร นิวรณ์ทำงานอย่างไร ทำอย่างไรนิวรณ์จะไม่เกิดขึ้นอีก ดูได้ประณีตลึกซึ้งกว่าพวกที่เจริญจิตตานุปัสสนา หรือดูขันธ์ พอเห็นขันธ์์ ๕ มันก็กระจายตัวออก ขันธ์แต่ละขันธ์ทำงานกันไปตามหน้าที่ของละขันแต่ธ์หรือ ดูโพชฌงค์ องค์ของการตรสั รู้ หรือดูอริยสัจในความเป็นจริง
ที่หลวงพ่อพูดเรื่องการดูจิต เราไม่ได้เจริญจิตตานุปัสสนาอย่างเดียวหรอก มันจะมีการปฏิบัติที่คร่อมกันอยู่ระหว่างเวทนานุปัสสนา จิตตานุปัสสนา และธัมมานุปัสสนา ดังนั้นสิ่งที่พวกเราปฏิบัติอยู่นี่ไม่ใช่การทำจิตตานุปัสสนาแท้ๆ หรอกจิตตานุปัสสนานั้นเล็กนิดเดียว เช่น จิตมีราคะกับจิตไม่มีราคะคู่เดียว จิตมีโทสะกับจิตไม่มีโทสะคู่เดียว แต่ในความเป็นจริงเราทำอะไรที่มากกว่านั้น เราเห็นอะไรที่มากกว่านั้น เช่น เราเห็นเวทนาเกิดในกาย เห็นเวทนาเกิดในใจ หรือร่างกายเคลื่อนไหวเราก็รู้สึกจิตใจเคลื่อนไหวเราก็รู้สึกฉะนั้น สิ่งที่หลวงพ่อสอนจริงๆ นั้นขึ้นไปถึงธัมมานุปัสสนาเช่น เห็นปฏิจจสมุปบาท พอตาหูจมูกลิ้นกายใจกระทบอารมณ์ก็เกิดเวทนา มีเวทนาแล้วกิเลสแทรก กิเลสแทรกแล้วตัณหาก็ทำงาน ตัณหาทำงานแล้วจิตก็กระโดดเข้าไปยึดอารมณ์เรียกว่ามีอุปาทาน จิตก็ไปดิ้นรนปรุงแต่งอยู่กับอารมณ์นั้นเรียกว่าสร้างภพจิตก็ไปหยิบฉวยเอาความเป็นตัวเป็นตน คือหยิบฉวยตาหูจมูกลิ้น
การแบ่งกรรมฐานสำหรับพวกทิฏฐิจริตเป็น ๒ อย่าง มีจิตตานุปัสสนากับธัมมานุปัสสนา ก็ใช้หลักเดียวกันกับการแบ่งกรรมฐานเป็นกายานุปัสสนากับเวทนานุปัสสนาสำหรับพวกตัณหาจริต นั่นแหละ คือพวกปัญญายังไม่เข้มแข็งก็ดูจิตไป มีเรื่องให้ดูนิดเดียว ส่วนพวกปัญญาแก่กล้าก็ขึ้นมาดูธัมมานุปัสสนาธรรมะของท่านประณีตมาก แต่ท่านสรุปวีธีการปฏิบัติออกมาง่ายๆอยู่ในสติปัฏฐานนั่นเอง ท่านสอนเรื่องกายในกาย เวทนาในเวทนาจิตในจิต ธรรมในธรรม ท่านสอนว่าให้ใช้สิ่งเหล่านี้เป็นวิหารธรรม
วิหารธรรม คือเครื่องอยู่ของจิต คือบ้านของจิต ถ้าจิตไม่มีบ้านจิตก็ร่อนเร่ไป แต่จิตอยู่บ้านไม่ใช่จิตติดคุก ถ้าจิตร่อนเร่หลงจากบ้านไปก็เรียกว่าย่อหย่อนเกินไป ตกไปอยู่กามสุขขัลลิกานุโยคถ้าจิตติดคุก คือถูกบังคับให้อยู่กับอารมณ์อันเดียว ไม่ยอมให้หนีไปไหน ออกไปไหนไม่ได้เลยก็ตึงเกินไป เป็นอัตตกิลมถานุโยคฉะนั้นต้องรู้คำว่า วิหารธรรมคือไม่หย่อนและไม่ตึงเกินไปพอดีๆ เหมือนคนอยู่บ้าน อยู่บ้านก็ไม่ใช่หลงออกไปนอกบ้านแต่ไม่ได้อยู่แบบเครียดๆ เหมือนติดคุก ถ้าทำกัมมัฏฐานแล้วเครียดตลอดวันตลอดคืนไม่ใช่ของจริง เดินปัญญาไม่ได้จริงหรอกเป็นบ้านหมายถึงอยู่ประจำ รู้ตัวนี้บ่อยๆ แต่ไม่ใช่รู้ตัวอื่นถ้าไม่รู้ตัวอื่นแสดงว่าติดคุกแล้ว ถ้าพุทโธแล้วไม่ยอมหยุดไปไหนเลยโลกนี้มีแต่พุทโธ ฟ้าจะผ่าก็ไม่รู้นะ รถจะทับตายก็ยังไม่รู้เลยเดินพุทโธไปข้างถนน ตาก็มองไม่เห็น หูก็ไม่ได้ยิน ใช้ไม่ได้หรอก
ท่านสอนว่า “กาเย กายานุปัสสี วิหะระติ อาตาปี สัมปะชาโน สติมา วิเนยยะ โลเก อะภิชฌาโทมะนัสสัง”อย่างแรกเลยคือเราต้องรู้รูปนาม (กายใจ) ต้องรู้อย่างเป็น
วิหารธรรม ท่านใช้คำว่า “กาเย กายานุปัสสี วิหะระติ” คำว่าอนุปัสสี แปลว่า ตามเห็น คือตามเห็นเนืองๆ ซึ่งกายในกาย อะไรคือกายในกาย ไม่ใช่กายทิพย์นะ กายในกาย เวทนาในเวทนา จิตในจิต ธรรมในธรรม หมายถึงว่าเป็นการสุ่มตัวอย่าง
มาศึกษาไม่ต้องเรียนกายทั้งหมดหรอก เรียนกายบางส่วนในกาย ส่วนใหญ่ เช่น เรียนถึงรูปที่หายใจออก รูปที่หายใจเข้า รูปที่ยืน รูปที่เดิน รูปที่นั่ง รูปที่นอน ถ้าเห็นว่าร่างกายที่หายใจออกไม่ใช่เรา ร่างกายที่หายใจเข้าไม่ใช่เรา ร่างกายทั้งหมดก็ไม่เป็นเราแล้วถ้าเห็นว่าร่างกายที่ยืนเดินนั่งนอนไม่ใช่เรา ร่างกายทั้งหมดก็ไม่ใช่เราแล้ว ถ้าเห็นร่างกายที่เคลื่อนไหวไม่ใช่เรา เห็นร่างกายที่กำลังหยุดนิ่งอยู่นี่ก็ไม่ใช่เรา ร่างกายทั้งหมดก็ไม่ใช่เรา เรียนแค่มุมใดมุมหนึ่งเท่านั้นเอง แต่พอจิตรู้แจ้งแล้วจะรู้ภาพรวมทั้งหมดจิตในจิตก็เหมือนกัน เรียนจิตบางอย่าง คนไหนโลภมากก็ดูจิตโลภเป็นหลัก ก็จะเห็นเลยว่าทั้งวันมีแต่จิตโลภกับจิตไม่โลภคนไหนขี้โมโหก็มีจิตโกรธกับจิตไม่โกรธ ก็ดูเป็นหลักๆ เอาไว้ “อาตาปี” มีความเพียรแผดเผากิเลส ไม่ใช่ภาวนาสนองกิเลส แต่ภาวนาแล้วต้องแผดเผาให้กิเลสเร่าร้อน ไม่ใช่ภาวนาแล้วเราเร่าร้อนเพราะกิเลส ว่าเมื่อไรจะบรรลุ นี่ไม่ได้ทำตามที่กิเลสด้วย ไม่ใช่ภาวนาประคองจิตให้นิ่งให้ว่าง แล้วอยู่กับนิ่งกับว่างมีความสุขนิรันดร อย่างนั้นเป็นการภาวนาที่ไม่มี “อาตาปี” แต่เป็นภาวนาสนองกิเลส”
อริยสัจเพื่อความพ้นทุกข์ 100
หลวงพ่อปราโมทย์ ปราโมชุโช
<<<<<<<<<<<<<<<<
http://www.dhamma.com/en/ and
http://www.trisikkhameditationcenter.org/
<<<<<<<<<<<<<<<